ZEYTİN ÇEŞİTLERİ
EGEBÖLGESİ
Ege Bölgesi’nin geçim kaynagını oluşturan zeytincilik bölgede uzun bir geçmişe sahiptir. Bölgenin en önemli çeşitleri Ayvalık, Memecik ile birlikte Ak zeytin, Aşı yeli, Çakır Çilli, Dilmit, Erkence, Eşek zeytini (Ödemiş), Girit zeytini, Hurma kaba, Hurma karaca, İzmir sofralık, Karayaprak, Kiraz, Memeli, Taş arası, Tavşan yüreği, Yağ zeytini, Yerli yağlık. Gemlik zeytini de bu bölgede yaygınlaşmaya başlamıştır.
Ayvalık, Edremit, Yağlık, Midilli ve Şakran adlarıyla da kullanılır. Meyve ve çekirdekleri orta büyüklükte olup, % 24,7 oranında yağ içerir ve yağlık olarak değerlendirilir. Çoğunlukla yağlık olarak kullanılmasına ragmen meyve etinin pembeye döndüğü dönemde pembe çizme zeytin olarak ta degerlendirilir.
MEMECİK
Memecik türü zeytin genelde sofralık ve yağlık olarak kullanılır. Meyve ve çekirdekleri iri olup, % 28,6 oranında yağ içerir. Taş arası, Tekir, Aşı yeli, Gülümbe gibi isimlerle de anılır.
Yağı koyu yeşilimsi sarı renkte, meyve kokusu kuvvetli, diğer çeşitler içerisinde yüksek polifenol değerine sahiptir. Polifenol, zeytin ağacına ölümsüzlük veren ana moleküldür. Eğer zeytinyağı sağlıklı zeytinlerden doğru yöntemler uygulanarak elde edilir ve iyi saklanırsa polifenol açısından zengin bir ürüne sahip olunabilir. Bağışıklık sistemine, metabolik hastalıklara, katkısı ve kanseri önleyici etkisi yapılan deneylerle kanıtlanlanmıştır Bu madde, zeytin agacının sadece meyvesinde değil, yaprak ve dallarında da bulunur. Virüs, bakteri ve mantarları yok ettiği gibi en çarpıcı etkisi kanserli hücreleri birkaç mili saniyede tanıyarak hücre duvarını parçalamasıdır. Yeşil olum döneminde hasat edilen meveler İspanyol usulüne göre işlenir ve dış pazarlara sunulur. Siyah olum döneminde hasat edilen meyveler ise siyah sofralık zeytin olarak değerlendirilir.
DOMAT
Manisa’nın Akhisar, Turgutlu, Saruhanlı, İzmir’in Kemalpaşa, Bornova, Selçuk, Aydın’ın Söke,
Karacasu ilçelerinde yetiştiriciliği yaygındır.
Meyveleri iri, çekirdekleri orta büyüklükte olup etten kolay ayrılır ve % 20,6 yağ içerir.
Yeşil olum döneminde hasat edilen meyveler çeşitli yollarla tatlandırıldıktan sonra çekirdekleri çıkarılıp çekirdek boşluğuna biber, havuç, badem v.s doldurularak “Dolgulu Zeytin” şeklinde işlenir.
EŞEK ZEYTİNİ
Eşek Zeytini İzmir’in Ödemiş ilçesi ve civarında görülen bi,r çeşit olup meyve ve çekirdekleri çok iri olduğundan eşek zeytini adıyla anılmıştır. Meyveleri %21,8 oranında yağ içerir. İç piyasada yeşil sofralık zeytin olarak degernledirilmekle birlikte dış piyasada da iri zeytine talep son yıllarda artmıştır. Meyve eti sert oldugundan beklemeye dayanıklıdır.
ÇEKİŞTE ZEYTİNİ
Kırma ve Memeli gibi isimlerle de anılır. İzmir’in Ödemiş, Kiraz, Torbalı; Aydın’ın Nazilli, Sultanhisar ve Yenipazar ilçelerinde yetişmektedir. Meyveleri iri ve çekirdekleri orta büyüklüktedir. %26,9 yağ içerir ve genelllikle yeşil sofralık “ Kırma Zeytin” tipinde işlenir.
ERKENCE
Erkence zeytini İzmir’in en erken olgunlaşan çeşididir. Yağ oranı %25,4 civarındadır. İzmir’de nemli deniz rüzgârlarının hâkim olduğu Karaburun, Çeşme, Urla ve Foça ilçelerinde “Phoma Oleae” adı verilen bir mantarın etkisiyle bu çeşidin meyveleri ağaç üzerinde acılığını kaybeder, meyveler kahverengi bir renk alır. Hiçbir tatlandırma işlemine gerek kalmadan yenebilir. Buna “Hurma Zeytin” denir
USLU
Meyve ve çekirdekleri orta irilikte olup soğuga hassastır. %21,5 oranında yağ içerir. Meyveleri koyu siyah renkte ve tatı iyi olduğundan sofralık olarak değerlendirilir. Meyveleri yumuşaktır, hasat ve taşıma sırasında dikkatli olunmalıdır.
MARMARA BÖLGESİ
Mudanya, Gemlik ve Iznik Bölgenin en önemli tarım alanları olup geçmişi çok eskilere uzanmaktadır. Bölgenin en önemli çeşidi Gemlik çeşididir. Diğer bölgede var olan çeşitler; Edincik su, Beyaz yağlık, Çelebi(İznik), Çizmelik (Tekirdağ), Erdek yağlık, Eşek zeytini (Tekirdağ), Samanlı, Şam, Karamürsel su, Siyah salamuralıktır.
GEMLİK
Gemlik Marmara Bölgesi’nin en önemli çeşitlerinden olup, siyah sofralık olarak değerlendirilir. Meyve ve çekirdekleri orta iriliktedir. Yağ oranı %29,9’dur. Meyveleri yağ bakımından zengin olduğundan sofralık kalite dışındaki taneleri de yağlık olarak değerlendirilir.
Meyveleri yağ bakımından zengin olduğundan sofralık kalite dışındaki taneler yağlık olarak değerlendirilir.
SAMANLI
Tatlı zeytin olanakta adlandırılan bu çeşit, Marmara bölgesindeki Karamürsel ve İznik
civarında yetişmektedir. Meyveleri ve çekirdekleri orta büyüklükte olup % 20,8 oranında yağ içerir. Meyvelerindeki acılık maddesi oldukça düşüktür. Kendi ekolojisinde yeşil sofralık olarak değerlendirilir
ÇELEBİ
Bursa’nın İznik, Orhangazi, Gemlik, Kocaeli’nin Gölcük, ilçelerinde yetişmektedir.
Meyveleri çok iri, çekirdekleri büyüklüğü yanında küçüktür. Meyveleri %20,8 oranında yağ içerir. Yeşil sofralık olarak değerlendirilir.
AKDENİZ BÖLGESİ
Zeytin bu bölgede mahalli çeşitlerinin yanında Ege ve Marmara Bölgesin’den de çeşitler barındırır. Bölgenin en ömnemli çeşitleri; Büyük Topak Ulak, Çelebi (Silifke), Elmacık, Halhalı (Hatay), Karamani, Sarı Habeşi, Sarıulak, Saurani, Sayfi ve Küçük Topakulak’tır.
BÜYÜKTOPAKULAK
Adana’nın Tarsus, Seyhan, Hatay’ın İskenderun, İçel’in Anamur, Erdemli, Isparta’nın Sütçüler ilçelerinde yetiştirilmektedir. Meyveleri iri, çekirdekleri meyve büyüklüğüne küçük olup %20,2 oranında yağ içerir. Etli ve lezzetli olan bu çeşit genellikle yeşil sofralık olarak “ Çizme Zeytin” tipinde işlenerek değerlendirilir.
SARIULAK
Meyveleri orta irilikte, fakat çekirdekleri çok iridir. Yağ oranı %18,8 olup yeşil ve siyah sofralık zeytin olarak değerlendirilir. İçel’in Merkez, Erdemli, Gülnar, Tarsus, Adana’nın Seyhan, Kozan Yumurtalık ilçelerinde yoğun olarak yetiştirilmektedir.
SAURANİ
Hatay’ın Altınözü ilçesi ve civarında yoğun olarak görülen bir çeşittir. Meyve ve çekirdekleri küçük olup %29,2 oranında yağ içerir. Yağ içeriği yüksek oldugundan yağlık olarak değerlendirilir.
GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ
Bölgenin en önemli çeşitleri; Kilis Yağlık, Nizip Yağlık, Halhalı (Derik), Eğriburun (Nizip), Kan Çelebi gibi çeşitleridir.
Bölgenin diğer çeşitleri; Belluti, Eğriburun (Tatayn), Halhalı, Çelebi, Hamza Çelebi, Hırhalı Çelebi, Hursuki, İri Yuvarlak, Kalem bezi, Mavi, Melkabazı, Tespih Çelebi, Yağ Çelebi, Yağlık Çelebi, Yağlık Sarı Zeytin, Yuvarlak Çelebi, Yuvarlak Halhalı, Yün Çelebi Zoncuk’tur.
KİLİSYAĞLI
Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin en önemli yağlık çeşidir. Bölgenin diğer çeşitleri; Belluti, Eğriburun (Tatayn), Halhalı, Çelebi, Hamza Çelebi, Hırhalı Çelebi, Hursuki, İri Yuvarlak, Kalem bezi, Mavi, Melkabazı, Tespih Çelebi, Yağ Çelebi, Yağlık Çelebi, Yağlık Sarı Zeytin, Yuvarlak Çelebi, Yuvarlak Halhalı, Yün Çelebi Zoncuk’tur.
Güneydoğu Anadolu bölgesinin en önemli yağlık çeşididir.
Kilis Gaziantep, Şanlıurfa, Kahramanmaraş ve Mardin illerindeki zeytinliklerde yoğun olarak bulunmaktadır.
Meyveleri çok küçük, çekirdekleri meyveye oranla iridir.
Bu çeşidin en önemli sorunu boncuklu meyve oluşumudur.
Meyveleri % 31,8 oranında yağ içerir.
Yüksek oranda yağ içeren bu çeşit yağlık olarak değerlendirilir.
NİZİPYAĞLIK
Gaziantep’in Nizip, Kahramanmaraş’ın Merkez ve Mardin’in Cizre ilçelerinde bu çeşidin ağaçlarına rastlanmaktadır.
Meyveleri %27,4 oranında yağ içerir.
Kilis Yağlık ta olduğu gibi yüksek yağ içerdiğinden yağlık olarak değerlendirilir.
HALHALI
Güneydoğu Bölgesinin önemli çeşididir.
Mardin, Hatay, Gaziantep ve Kahramanmaraş illerinde bu çeşit ağaçları vardır.
Meyveleri orta büyüklükte, çekirdekleri iri olup % 21,9 oranında yağ içerir.
Yeşil olum döneminde hasat edilen meyveler “Kırma Zeytin” tipinde işlenir.
Bölge içinde tüketimden kalan zeytini Arap ülkelerine ihraç ederler.
KARADENİZ BÖLGESİ
Bölgede zeytincilik Artvin, Trabzon, Samsun ve Sinop illerindeki mikro klimalar dışında gelişme imkânına sahip değildir.
Elde edilen ürün küçük aile işletmelerinde sofralık olarak değerlendirilir.
Bölge çeşitleri
Butko, Görvele, Marantelli, Patos, Otur, Sati, Samsun Salamuralık, Samsun Tuzlamalık, Samsun Kırmızı Tuzlamalık, Samsun Yağlık, Sinop No.1, Sinop No.2, Sinop No.4, Sinop No.5, Sinop No.6, Trabzon Yağlıktır.
MARENTELLİ
Trabzon’un Akçaabat ilçesinde yaygın olan bölge çeşididir.
Meyvesi ve çekirdekleri iri olup erken olgunlaşır.
Bölge çeşitleri içinde en az yağ içerir.
Soğuğa karşı dayanıklıdır.
Yöresinde yağlık olarak değerlendirilir.
PATOS
Trabzon ve civarında yaygın olan bölge çeşididir.
Meyveleri küçük, çekirdekleri çok iri olup % 26,8 oranında yağ içerir.
Meyveleri erken kararır, olgunluk dönemi uzundur. Genelde yöresinde sofralık olarak değerlendirilir.
OTUR
Artvin ve civarında yaygındır.
Meyveleri iri, çekirdekleri orta irilikte olup yüksek oranda yağ içerir.
Erken olgunlaşır fakat olgunluk periyodu uzundur.
Soğuğa dayanıklı olduğundan geçit bölgeler için önerilebilir.
Yağlık ve sofralık olarak değerlendirilir.
